1. Historiek en opzet van het project:
In het verleden werd hiervoor een leegstaand gebouw langs het kanaal in de gemeente Molenbeek gebruikt. Als opslagplaats en buiten gebruik gesteld huis, met grote open ruimten, die echter niet afgesloten waren van de buitenlucht, waar geen vrachtwagens konden komen, was die site ideaal om te investeren in dit soort project.
Maar aangezien dat projecten van tijdelijke bewoning waren, waarbij er mogelijk niet genoeg tijd was om het terrein in gebruik te nemen, werd onderhandeld met het oog op een nieuw terrein, dit keer een grond, in een rustige en groene wijk in Ukkel, met plaatselijke AOP’s en kerkfabrieken.
Omdat ook die nieuwe site moeilijk bereikbaar is voor vrachtwagens of kranen, bleef het nog steeds aangewezen om te kiezen voor “modulair en licht”. De moeilijkheid hierbij was de aanpassing van de huisjes om ze bestand te maken tegen de weersomstandigheden en ze toch demonteerbaar te houden.
2. Technische kenmerken van de huisjes:
Praktisch gezien zullen die lichte modulaire woningen, een type huisjes waarbij, anders dan normaal, geen zware techniek wordt gehanteerd, worden opgetrokken zonder in te grijpen op het natuurlijke reliëf noch de aard van de grond, zoals dat ook gebeurt met een tent of een container. De aansluiting van de bewoners is makkelijk tot stand te brengen.
De constructie ter plaatse kan op 3 weken tijd klaar zijn, en kan weer weggehaald worden binnen een gelijkaardige termijn. Deze lichte woning is dus tijdelijk en overdraagbaar, waarbij het erfgoed en de bestaande site gevrijwaard en in stand worden gehouden. Ze kan opgesteld worden op gronden die moeilijk bereikbaar zijn voor machines en vervoermiddelen: inrichting met blokken, beschermde percelen, inrichting van gebouwen, enz.
Het project zal betrekkelijk weinig invloed hebben op de site: elke module biedt 28m² aan netto bewoonbare ruimte. Let wel: de modules voldoen aan de bewoonbaarheidsnormen voor woningen volgens het gewestelijk stedenbouwkundig reglement (GSR), hoofding 2.
Elk huisje levert hoge energieprestaties (14cm dikke isolatie en isolerende dubbele beglazing, verluchting met warmteterugwinning), en is vervaardigd met milieuvriendelijke materialen, met verzorgd uitzicht en interieur.
Er werd gekeken of dergelijke oplossingen wel degelijk verder kunnen gefabriceerd worden. De prefab-elementen worden vervaardigd door een maatwerkbedrijf (APRE in Vorst) en ze kunnen gemonteerd worden door laaggeschoolde werkkrachten.
De productiekosten voor deze aan het terrein en de beperkte toegang aangepaste versie bedragen 35.000€. Voor een gunstiger en overdekte ligging kan dit herleid worden tot 28.000€. (Prijs excl. BTW, monteer-, vervoers- en aansluitingskosten)
3. De hoofdrolspelers:
MODULO is het resultaat van de samenwerking tussen drie hoofdrolspelers: het Sociale Verhuurkantoor Théodore Verhaegen als trekker van het project, en diens partners: het fabrikantencollectief MOKIT voor het onderdeel ontwerp en bouw van de huisjes, en de vzw DIOGENES voor het onderdeel selectie en begeleiding van de bewoners.
Zoals je ziet, berust dit project op complementariteit van verantwoordelijkheden:
• Het SVK VERHAEGEN vertolkt zodoende zijn hoofddoelstelling, namelijk de meest achtergestelden woningen van steeds betere kwaliteit bieden.
• De groep architecten / designers die zo zijn expertise ten dienste kan stellen van een nieuw milieuvriendelijk project, op mensenmaat en innovatief vanuit architecturaal oogpunt.
• En de vzw Diogenes die, via overkoepelende en onvoorwaardelijke begeleiding, naar duurzame integratie streeft van mensen die vandaag dakloos zijn in de stad.
Doordat het SVK VERHAEGEN trekker is van dit project, kan het gemakkelijker worden overgedaan, omdat het hiermee tegemoetkomt aan nieuwe eigenaars die hun eigendom mogelijks vlotter toegankelijk maken, maar kunnen ook lange termijnoplossingen worden geboden voor de bewoners.
Zo was het de bedoeling van MODULO om braakliggende gronden, leegstaande gebouwen te gebruiken, waarbij een aangename en milieuvriendelijk kader wordt geboden aan de bewoners.
Het project krijgt financiële steun van het Brussels Gewest in het kader van de aanbesteding « Installatie van modulaire, lichte en innovatieve woningen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest », opgestart in 2018.
4. Vragen en onderzoek
Even ter verduidelijking: naast die goede bedoelingen doken al snel andere vragen op in verband met een onduidelijke ethische institutionele tegenstrijdigheid.
We pleiten er immers voor dat iedereen aan een woning kan geraken, wat gezien wordt als een recht. Op velerlei manieren zoeken we woningen. Wel loopt de integratie door middel van een woning vertraging op omdat betaalbare woningen schaars zijn, met name dan sociale woningen. Bij gebrek aan duurzame sociale woningen proberen we andere opties uit te werken.
MODULO is er zo een. Dit is een bijzonder experiment dat tijdelijk kan tegemoetkomen aan de noden van bepaalde mensen die moeilijk aan een woning kunnen geraken. Er zijn een aantal vragen gerezen: is het afdoende als we daklozen een oplossing bieden in de vorm van tijdelijke hervestiging in het kader van een programma voor duurzame integratie? Is dit soort programma, in het licht van zowel financiële als administratieve beperkingen, een levensvatbare en gepaste investering?
Daarom wilden, met name, het SVK VERHAEGEN en DIOGENES voor MODULO een innovatief onderzoeksproces voorzien, bedoeld om te bekijken hoe de bewoner van de module de voorlopige aard van de hervestigingsmaatregel ervaart.
Er moet nog overlegd worden over de vraag of dergelijke lichte en modulaire woningen voor de integratie van mensen een alternatief zijn voor andere projecten van hetzelfde type (lichte en modulaire woning) dan wel voor andere overgangsmogelijkheden via meer klassieke woningen. Daarnaast zal ook, maar wellicht in beperktere mate en eerder theoretisch, de kosten-batenverhouding van een dergelijk project op het vlak van openbaar beleid worden aangekaart. Dit onderzoek zal gevoerd worden door de Hogeschool ICHEC-ISFSC.
Zodoende is MODULO meer dan een eenvoudig hervestigingsproject voor zij die voorheen dakloos waren. Het is veeleer een innovatief onderzoeksproces waarbij gepoogd wordt om zowel de hypothesen en de initiële goede bedoelingen in verband met de voordelen van lichte en verplaatsbare modules (met gebruikmaking van braakliggende gronden en/of leegstaande gebouwen) mee te nemen, maar ook de vragen en de kritiek op dit soort oplossingen die in de hand worden gewerkt door de overheid.
5. Dankbetuigingen:
Dit project kon niet tot stand komen zonder de steun van de gemeente en het OCMW van Ukkel, die hun grondgebied ter beschikking stelden en ons met raad en daad bijstonden, het project Bethlehem en de plaatselijke AOP’s / kerkfabrieken wiens terrein we mochten gebruiken, en die van in het begin actief belang stelden in het installatieproces.